فصل دوم: 

چارچوب نظری تحقیق 

دانشمندان و جامعه شناسان زیادی دررابطه با شخصیت والای امام علی(ع) و سخنان گوهر بارشان اظهار عقیده کرده اند و همگی معترف به جاذبه ی والای کلام آن بزرگوار بوده اند و اظهار داشته اند برای درک کلام والای آن بزرگوار بارها باید نهج البلاغه را خواند تا شاید به رموز نهفته در آن پی برد وهمگی بر این باور و عقیده بوده اند که مولای شیعیان علی (ع)دانشمند و جامعه شناس بزرگی بوده اند و آن چنان به تبیین رویدادها پرداخته اند گویی از احوال آینده مطلع بوده اند و در همه ی دورانها حضور داشته اند و بسیاری از دانشمندان برای شناخت جامعه ی خود و نظریه پردازی پیرامون آن از کلام ایشان بهره جسته اند و اذعان داشته اند کلام آن امام همام هیچ گاه رنگ کهنگی نمی پذیرد.  

چنانچه می بینیم دکتر علی شریعتی،آیت الله مرتضی مطهری،آیت الله خامنه ای و حتی امام خمینی(ره) از اندیشه ها وبیانات آن اسوه ی تقوا حمایت وبهره جسته اند.     

دیدگاههای مختلف در زمینه تحقیق :

1.دیدگاههای زیست شناختی انحراف

2.دیدگاههای روانشناختی

3.دیدگاههای محیطی و اجتماعی جامعه شناسی انحرافات

پیشینه نظری

یکی از دلایل پیدایش سخنان امام علی (ع) شخصیت علمی ودینی بی نظیر آن حضرت در جامعه ی اسلامی بود.

که دوست ودشمن به این حقیقت اعتراف کرده اند.

مسلمانان صدر اسلام ،پس از رسول خدا (ص)متوجه عظمت و ارزش والای امام علی (ع) بودند و طبیعی بود که دلها و جان های آماده و بیدار به سوی او پر بکشند و مسائل و مشکلات فردی،اجتماعی و عقیدتی خود را از او بپرسند و راه حل های اسلامی و رهنمودهای واقعی را از او بطلبند.

اینجاست که چشمه های علوم و معارف الهی از جان نورانی امام جوشیدن آغاز کرده و بصورت خطبه ها و کلمات کوتاه حکمت آمیز از زبان حق گوی آن ابرمرد تاریخ جاری می شود و جان و جهان را رنگ حقیقت زده ونورانی می کند.

پس شخصیت و موقعیت امام علی(ع) عامل اصلی مراجعه ی مستمر زن و مرد و همه ی محققان و دانشمندان حق طلبان به سوی آن حضرت به حساب می آید.

ادبیات تحقیق

کلام امام علی(ع) دستور العمل زندگی است.

کلام امام علی(ع)شیوه های کاربردی اجرای عدالت اجتماعی است.

نهج البلاغه کتاب سیاست و حکومت است.

نهج البلاغه کتاب اخلاق فردی وسیاسی-اجتماعی است.

نهج البلاغه راهنمای صحیح دفاع و صلح وجنگ و اخلاق نظامی است.

سخنان امام علی (ع) بیان کننده ی راه و رسم  زندگی است.

نهج البلاغه کتاب جاودانه ی ولایت است.

امام علی (ع)میفرمایند:همواره با بزرگترین جمعیت ها باشید که دست خدا با جماعت است از پراکندگی بپرهیزید که انسان تنها بهره ی شیطان است آن گونه که گوسفند تنها طعمه ی گرگ خواهد بود.

آگاه باشید هر کس مردم را به تفرقه و جدایی دعوت کند او را بکشید هر چند که زیر عمامه من باشد

با ترس از خدایی که یکتاست و همتایی ندارد حرکت کنید شما را به ترس از خدا سفارش می کنم  وتوصیه می کنم که هر چند دنیا به شما روی آورد به آن توجه نکنید نسبت به آن چه از دست می دهید اندوهگین نباشید حرف حق بگویید برای سود آخرت انجام وظیفه کنید دشمن ستمگر و یاور مظلوم    باشید از خدا بتر سید امور خود را منظم و اختلاف های خود را بر طرف کنید زیرا از رسول خدا (ص) شنیدم که می فرمود اصلاح میان دو نفر بهتر از یک سال نماز و روزه است.

خدا را خدا را درباره ی یتیمان در نظر گیرید دهان های آنان را برای لقمه ای غذا باز نگذارید و به آنان بی اعتنایی نکنید.لازم است روابط خود را حفظ کنید در راه خدا بخشش نمایید از بی اعتنایی وقطع رابطه با یکدیگر بپرهیزید امر به معروف و نهی از منکر را فراموش نکنید.¹

(نامه 47 نهج البلاغه،ص752-753)

انواع آسیب های اجتماعی از دیدگاه امام علی(ع):

ظلم وستم -  بی ایمانی - رشوه خواری و ربا - دنیا گرایی -فقر - ثروت اندوزی -همنشینی با افراد منحرف - کاستی درعقل ونادانی -نفاق -تکبر و خود پسندی -بی تفاوتی در یاری حق -ترک امر به معروف و نهی از منکرحاکمیت نا اهلان و انزوای صالحان -پیمان شکنی -انحصار طلبی -فتنه -زمینه های فتنه -استبداد -تجاوز - تهدید و ارعاب - سلطه گری و سلطه پذیری -شیوه های برخورد امام علی (ع) با منحرفین - عامل انحراف فرد  است یا اجتماع.

راهکارهای امام علی(ع)در برخورد با آسیب های اجتماعی

1.تعلیم و تربیت بعنوان راهی برای پیشگیری از آسیب های اجتماعی 2.مفهوم تربیت 3. عوامل تربیت. 

4.روش های تربیت 5. ایمان 6. عبرت گرفتن 7.قرآن خواندن 8.نگه داری زبان 9. پرهیزگاری (تقوا)ویاد مرگ10-درمان شهوت 11-شیوه ی برخورد با دنیا12 -درمان تکبر انفاق13- راه های پیشگیری و مقابله با استبداد 14-مالیات بعنوان راهی برای مبازه با فقر و ثرو ت اندوزی 15-عدالت اجتماعی  وظایف فرماندار در قبال فقرا و محرومان جامعه

دیدگاه های امام علی(ع) پیرامون نقش فرمانروا:

1. دولت و حکومت در حفظ و تعادل جامعه

2.حقوق متقابل مردم و حکومت

3.قدرت سیاسی و نقش آن در مبارزه با فقر

4.دستگاه قضایی و نقش آن در مبارزه با ظلم و فساد

5.راهکارهای مقابله با فتنه

مفهوم انحراف از دیدگاه امام علی(ع)

با مطالعه نهج البلاغه و تا?مل در خطبه های زیبای آن چنین به نظر می آید که انحراف به معنای خارج شدن از راه راست است (صراط مستقیم)و همچنین در معنای افراط و تفریط می باشد و به گمراهی نیز تعبیر شده است.

امام علی (ع)درقسمتی از خطبه ی 16 چنین می فرمایند:

آن کس که بهشت و دوزخ را در پیش داردکارش زیاد است و این ها سه دسته اند دسته ای به سرعت کار میکنند و

 نجات می یابند و علا قمندان بی حالی که امید پیروزی دارند و اشتباهکار ا ین که در آتش جهنم سقوط می کنند. چپ و راست گمراهی است و راه وسط ،طریق اصلی در راه اصلی قرآن و روایات خاندان رسالت و علامت های آن ها موجود است و سر انجام،آنان می باشند .

هر کسی ادعا داشت نابود می شود و هر کسی دروغ گفت خسارت  می بیند.کسی که در برابر حق ابراز وجود کند  در برابر نادانان سقوط  می کند. برای نادانی فرد کافی است که ارزش خود را نداند. اساسی که بر پرهیز گاری باشد سقوط نمی کند.

آسیب شناسی جامعه ازدیدگاه امام علی(ع)

امام علی(ع) طی گفتاری درآغازخلافت به انتقاد ازوضع موجودجامعه پرداخته وبانگاهی علمی ازنظر فرهنگی ، سیاسی و اجتماعی به آسیب شناسی آن پرداختند.

آسیب شناسی وضع موجود باشناخت ضعف ها وقوت ها وتوجه به بیم ها وامیدها با پند گرفتن ازگذشته ونگاه به آینده نشان از نگرش وتفکرراهبردی امام(ع) نسبت به مسائل جامعه وجهان وزمانه خوددارد.امام دادگری که درانتخابی(بیعت)آزاد ومردمی (دموکراتیک) به حکومت رسید ونفی تبعیض وخودکامگی واشرافیت وفاصله طبقاتی وتاکید برآزادی وبرابری وعدالت وتامین حقوق انسان ها را درسرلوحه برنامه اصلاحات اجتماعی خویش قرارداد. با تاسف در فضای فتنه آلود جهل وناآگاهی وجنگ قدرت ،آلودگی سیاست وفرهنگ با تعصب وخشونت وپس رفت جامعه به عصر جاهلیت،"اصلاحات علوی" نیزناتمام ماند.

اکنون مائیم وجهان اسلام وسرنوشت امت مظلومی که پیامبرش(ص) نگران سوء مدیریت و مهجورماندن قرآن به عنوان درس زندگی وکمالات انسانی درمیان آنها بود.

راه دورنرویم!

به جامعه وکشورخود هم نیم نگاهی داشته باشیم که باتوجه به شاخص ها وشدت ناهنجاری های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی واقتصادی اش،ازدیدگاه جامعه شناسان ونظریه پردازان توسعه : "جامعه ای درحال گذار، درحال فروپاشی ، استبدادی ، نفتی ، رانتی ، توده ای(پوپولیستی) و.....والگوئی ازتوسعه نامتوازن وناپایدار" نام گرفته است!!

اگرچه اهداف وآرمان هائی چون کرامت و منزلت انسان ، آزادی ها وحقوق شهروندی ، برابری وعدالت ، امنیت و رفاه ، اخلاق وارزش های معنوی وتوسعه وپیشرفت درهرنظام اجتماعی مطلوب مورد تاکیداست اما شکل وروش وساختار حکومت درهرزمانی اقتضائات خاص خود رادارد وقصد ندارم ازاین نظرمقایسه ای انجام دهم . درهرصورت مطالعه دقیق تاریخ سرگذشت دولت ها وجوامع پیشین می تواند درس آموزباشد.این است که علیرغم گذشت 1400سال ازدوران حکومت امام علی(ع) ، بازهم بررسی اوضاع اجتماعی ، فرهنگی وسیاسی آن زمان ودر زمان ما با نگاه آسیب شناسانه امیرموءمنان(ع) جالب توجه است :

مردم! ما در جامعه ای آکنده ازستم وناسپاسی به سرمی بریم . نیکوکاردرآن بدکاربه شمارآید وستمکارهردم برسرکشی اش می افزاید.ازآنچه آموخته ایم بهره نمی گیریم وآنچه را نمی دانیم نمی پرسیم وازفاجعه ای که درپیش است نمی ترسیم

مردم چهار گروه اند:

•گروه اول ، سیاست بازانی که اگر درزمین فساد نمی کنند تنها به سبب ناتوانی و زبونی ، کندی شمشیر و کمبود امکان ها ومنابع مالی است.

•گروه دوم ، قدرتمداران شروری که شمشیرازنیام برکشیده ، سواران وپیادگانشان را فراخوانده وخود راآماده فتنه گری ساخته تا برای اندک متاع دنیا وفرماندهی سواری چند و( وعظ و خطابه بر)منبری که برآن بنشینند ، خود را به دنیا فروخته و دین را به تباهی کشانده اند! چه سوداگری زشتی ست که انسان ، دنیا را بهای خود بداند واین سرای ناپایداررا جایگزین پاداش جاوید پروردگارش کند!

•گروه سوم ، مقدس مآبان تزویرگری که به جای کاروتلاش سازنده برای خدا واجرآخرت ، با ریاکاری و تظاهر درجستجوی دنیا هستند.اینان گامهای کوتاه برمی دارند ، دامن جامه کوتاه می کنند ، خود را به زیورصلاح وامانت می آرایند و پرده پوشی خداوند راابزارگناه می سازند.

•گروه چهارم ، افراد حقیری که به دلیل نداشتن موقعیت وامکان از پست ومقام جامانده ولی درماندگی خود را به عنوان قناعت وزهد و تقوی می نمایند ، در حالی که اززهد و پرهیزبهره ای نبرده اند.

در این میان ، مردمانی دیگرند که یاد قیامت دیده شان را فرو بسته و بیم رستاخیز اشکشان را روان کرده است.اینان (به خاطرسخن حقی که می گویند) یا درتبعید اند و تنها ، یا مورد سرکوب وهراسان ، یا لب ازسخن فروبسته اند ! واز روی اخلاص خدا را یاد می کنند و گریان ودردمندند. در گمنامی زیسته اند تا ازآسیب حکومتگران ستمکاردرامان مانند وازخواری ومذلت گویی در دریای نمک غوطه ورند! خاموش اند و خون دل می خورند ،از پند (نقد مشفقانه ) بی حاصل خسته شده اند ،از چیرگی جاهلان به ستوه آمده اند و چندان قربانی داده اند که انگشت شمارند!

اینک بکوشید که دنیا درنظرتان ازپرکاه وخشکیده گیاه بی مقدارترباشد! پیش ازآنکه خود مایه عبرت آیندگان گردیدازپیشینیان خودپندگیرید. دلبستگی به دنیای پست را ترک گوئید ، زیرا دنیا کسانی را ازخود رانده که بیش ازشما به آن دلباخته بودند.1

⁽- نهج‏البلاغه، نامه 31/خطبه 156/نامه 69/خطبه 104/خطبه 139/خطبه 234 (قاصعه/) نامه 79/همان، نامه 53/نامه 53)                                                                                                                                                              

²(مرتضى مطهرى، مجموعه آثار، قم صدرا، 1377، ج 2⁾   

 ^{3 (}گروه محققین، مسائل جامعه‏شناسى از دیدگاه امام على علیه السلام، بنیاد نهج‏البلاغه، قم، 1375، ص 198)   

4(گروه محققین، درآمدى بر جامعه‏شناسى اسلامى، دفتر همکارى حوزه و دانشگاه)

فصل سوم :

زندگی نامه امام علی (ع)

ولادت

حضرت علی ( ع ) نخستین فرزند خانواده هاشمی است که پدر و مادر او هر دو فرزند هاشم اند . پدرش ابوطالب فرزند عبدالمطلب فرزند هاشم بن عبدمناف است و مادر او فاطمه دختر اسد فرزند هاشم بن عبدمناف می باشد . خاندان هاشمی از لحاظ فضائل اخلاقی و صفات عالیه انسانی در قبیله قریش و این طایفه در طوایف عرب ، زبانزد خاص و عام بوده است . فتوت ، مروت ، شجاعت و بسیاری از فضایل دیگر اختصاص به بنی هاشم داشته است . یک از این فضیلتها در مرتبه عالی در وجود مبارک حضرت علی ( ع ) موجود بوده است . فاطمه دختر اسد به هنگام درد زایمان راه مسجدالحرام را در پیش گرفت و خود را به دیوار کعبه نزدیک ساخت و چنین گفت : " خداوندا ! به تو و پیامبران و کتابهایی که از طرف تو نازل شده اند و نیز به سخن جدم ابراهیم سازنده این خانه ایمان راسخ دارم . پرودگارا ! به پاس احترام کسی که این خانه را ساخت ، و به حق  " کودکی که در رحم من است ، تولد این کودک را بر من آسان فرما ! لحظه ای نگذشت که دیوار جنوب شرقی کعبه در برابر دیدگان عباس بن عبدالمطلب و یزید بن تعف شکافته شد . فاطمه وارد کعبه شد ، و دیوار به هم پیوست . فاطمه تا سه روز در شریفترین مکان گیتی مهمان خدا بود . و نوزاد خویش سه روز پس از سیزدهم رجب سی ام عام الفیل فاطمه  را به دنیا آورد . دختر اسد از همان شکاف دیوار که دوباره گشوده شده بود بیرون آمد و گفت :" پیامی از غیب شنیدم که نامش را " علی " بگذار . "

دوران کودکی

حضرت علی ( ع ) تا سه سالگی نزد پدر و مادرش بسر برد و از آنجا که خداوند می خواست ایشان به کمالات بیشتری نائل آید ، پیامبر اکرم ( ص ) وی را از بدو تولد تحت تربیت غیر مستقیم خود قرار داد . تا آنکه ، خشکسالی عجیبی در مکه واقع شد . ابوطالب عموی پیامبر ، با چند فرزند با هزینه سنگین زندگی روبرو شد . رسول اکرم ( ص ) با مشورت عموی خود عباس توافق کردند که هر یک از آنان فرزندی از ابوطالب را به نزد خود ببرند تا گشایشی در کار ابوطالب باشد . عباس ، جعفر را و پیامبر ( ص ) ،  علی ( ع ) را به خانه خود بردند . به این طریق حضرت علی ( ع ) به طور کامل در کنار پیامبر قرار گرفت . علی ( ع ) آنچنان با پیامبر ( ص ) همراه بود ، حتی هرگاه پیامبر از شهر خارج می شد و به کوه و بیابان می رفت او را نیز همراه خود می برد . بعثت پیامبر ( ص ) و حضرت علی ( ع ) شکی نیست که سبقت در کارهای خیر نوعی امتیاز و فضیلت است . و خداوند در آیات بسیاری بندگانش را به انجام آنها ، و سبقت گرفتن بر یکدیگر دعوت فرموده است . از فضایل حضرت علی ( ع ) است که او نخستین فرد ایمان آورنده به پیامبر ( ص ) باشند . ابن ابی الحدید در این باره می گوید : بدان که در میان اکابر و بزرگان و متکلمین گروه " معتزله " اختلافی نیست که علی بن ابیطالب نخستین فردی است که به اسلام ایمان آورده و پیامبر خدا را تایید کرده است .

حضرت علی ( ع ) نخستین یاور پیامبر ( ص )

پس از وحی خدا و برگزیده شدن حضرت محمد ( ص ) به پیامبری و سه سال دعوت مخفیانه ، سرانجام پیک وحی فرا رسید و فرمان دعوت همگانی داده شد . در این میان تنها حضرت علی ( ع ) مجری طرحهای پیامبر ( ص ) در دعوت الهیش و تنها همراه و دلسوز آن حضرت در ضیافتی بود که وی برای آشناکردن خویشاوندانش با اسلام و دعوتشان به دین خدا ترتیب داد . در همین ضیافت پیامبر ( ص ) از حاضران سؤوال کرد : چه کسی از شما مرا در این راه کمک می کند تا برادر و وصی و نماینده من در میان شما باشد ؟ فقط علی ( ع ) پاسخ داد : ای پیامبر خدا ! من تو را در این راه یاری می کنم پیامبر ( ص ) بعد از سه بار تکرار سؤوال و شنیدن همان جواب فرمود : ای خویشاوندان و بستگان من ، بدانید که علی ( ع ) برادر و وصی و خلیفه پس از من در میان شماست . از افتخارات دیگر حضرت علی ( ع ) این است که با شجاعت کامل برای خنثی کردن توطئه مشرکان مبنی بر قتل رسول خدا ( ص ) در بستر ایشان خوابید و زمینه هجرت پیامبر ( ص ) را آماده ساخت .

حضرت علی ( ع ) بعد از هجرت

بعد از هجرت حضرت علی ( ع ) و پیامبر ( ص ) به مدینه دو نمونه از فضایل علی ( ع ) را بیان می نمائیم : 1 - جانبازی و فداکاری در میدان جهاد : حضور وی در 26 غزوه از 27غزوه پیامبر ( ص ) و شرکت در سریه های مختلف از افتخارات و فضایل آن حضرت است . 2 - ضبط و کتابت وحی ( قرآن ) کتابت وحی و تنظیم بسیاری از اسناد تاریخی و سیاسی و نوشتن نامه های تبلیغی و دعوتی از کارهای حساس و پرارج امام ( ع ) بود . ایشان آیات قرآن چه مکی و چه مدنی ، را ضبط می کرد . به همین علت است که وی را از کاتبان وحی و حافظان قرآن به شمار می آورند . در این دوران بود که پیامبر ( ص ) فرمان اخوت و برادری مسلمانان را صادر فرمود و با حضرت علی ( ع ) پیمان برادری و اخوت بست و به حضرت علی ( ع ) فرمود : " تو برادر من در این جهان و سرای دیگر هستی . به خدایی که مرا به حق برانگیخته است ... تو را به برادری خود انتخاب می کنم ، اخوتی که دامنه آن هر دو جهان را فرا گیرد . " حضرت علی ( ع ) داماد رسول اکرم ( ص ) عمر و ابوبکر با مشورت با سعد معاذ رئیس قبیله اوس دریافتند جز علی ( ع ) کسی شایستگی زهرا ( س ) را ندارد . لذا هنگامی که علی ( ع ) در میان نخلهای باغ یکی از انصار مشغول آبیاری بود موضوع را با ایشان در میان نهادند و ایشان فرمود : دختر پیامبر ( ص ) مورد میل و علاقه من است . و به سوی خانه رسول به راه افتاد . وقتی به حضور رسول اکرم ( ص ) رسید ، عظمت محضر پیامبر ( ص ) مانع از آن شد که سخنی بگوید ، تا اینکه رسول اکرم ( ص ) علت رجوع ایشان را جویا شد و حضرت علی ( ع ) با تکیه به فضایل و تقوا و سوابق درخشان خود در اسلام فرمود : " آیا صلاح می دانید که فاطمه را در عقد من درآورید ؟ " پس از موافقت حضرت زهرا ( س ) آن حضرت به دامادی رسول اکرم ( ص ) نائل آمدند .غدیر خم

پیامبر ( ص ) بعد از اتمام مراسم حج در آخرین سال عمر پربرکتش در راه برگشت در محلی به نام غدیرخم در نزدیکی جحفه دستور توقف داد ، زیرا پیک وحی فرمان داده بود که پیامبر ( ص ) باید رسالتش را به اتمام برساند . پس از نماز ظهر پیامبر ( ص ) بر بالای منبری از جهاز شتران رفت و فرمود : " ای مردم ! نزدیک است که من دعوت حق را لبیک گویم و از میان شما بروم درباره من چه فکر می کنید ؟ " مردم گفتند : " گواهی می دهیم که تو آیین خدا را تبلیغ می کردی " پیامبر فرمود : " آیا شما گواهی نمی دهید که جز خدای یگانه ، خدایی نیست و محمد بنده خدا و پیامبر اوست ؟ " مردم گفتند : " آری ، گواهی می دهیم . " سپس پیامبر ( ص ) دست حضرت علی ( ع ) را بالا گرفت و فرمود : " ای مردم ! در نزد مؤمنان سزاوارتر از خودشان کیست ؟ " مردم گفتند : " خداوند و پیامبر او بهتر می دانند . " سپس پیامبر فرموند : " ای مردم ! هر کس من مولا و رهبر او هستم ، علی هم مولا و رهبر اوست . " و این جمله را سه بار تکرار فرمودند . بعد مردم این انتخاب را به حضرت علی ( ع ) تبریک گفتند و با وی بیعت نمودند .

حضرت علی ( ع ) بعد از رحلت رسول اکرم ( ص )

پس از رحلت رسول اکرم ( ص ) به علت شرایط خاصی که بوجود آمده بود ، حضرت علی ( ع ) از صحنه اجتماع کناره گرفت و سکوت اختیار کرد. نه در جهادی شرکت می کرد و نه در اجتماع به طور رسمی سخن می گفت . شمشیر در نیام کرد و به وظایف فردی و سازندگی افراد می پرداخت . فعالیتهای امام در این دوران به طور خلاصه اینگونه است : 1 - عبادت خدا آنهم در شان حضرت علی ( ع ) 2 - تفسیر قرآن و حل مسائل دینی و فتوای حکم حوادثی که در طول 23سال زندگی پیامبر ( ص ) مشابه نداشت . 3 - پاسخ به پرسشهای دانشمندان ملل و شهرهای دیگر . 4 - بیان حکم بسیاری از رویدادهای نوظهور که در اسلام سابقه نداشت . 5 - حل مسائل هنگامی که دستگاه خلافت در مسائل سیاسی و پاره ای از مشکلات با بن بست روبرو می شد . 6 - تربیت و پرورش گروهی که از ضمیر پاک و روح آماده ، برای سیر و سلوک برخوردار هستند . 7 - کار و کوشش برای تامین زندگی بسیاری از بینوایان و درماندگان تا آنجا که با دست خویش باغ احداث می کرد و قنات استخراج می نمود و سپس آنها را در راه خدا وقف می نمود .

خلافت حضرت علی ( ع )

در زمان خلافت حضرت علی ( ع ) جنگهای فراوانی رخ داد از جمله صفین ، جمل و نهروان که هر یک پیامدهای خاصی به دنبال داشت .

شهادت امام علی ( ع )

بعد از جنگ نهروان و سرکوب خوارج برخی از خوارج از جمله عبدالرحمان بن ملجم مرادی ، و برک بن عبدالله تمیمی و عمروبن بکر تمیمی در یکی از شبها گرد هم آمدند و اوضاع آن روز و خونریزی ها و جنگهای داخلی را بررسی کردند و از نهروان و کشتگان خود یاد کردند و سرانجام به این نتیجه رسیدند که باعث این خونریزی و برادرکشی حضرت علی ( ع ) و معاویه و عمروعاص است . و اگر این سه نفر از میان برداشته شوند ، مسلمانان تکلیف خود را خواهنددانست . سپس با هم پیمان بستند که هر یک از آنان متعهد کشتن یکی از سه نفر گردد . ابن ملجم متعهد قتل امام علی ( ع ) شد و در شب نوزدهم ماه رمضان همراه چند نفر در مسجد کوفه نشستند . آن شب حضرت علی ( ع ) در خانه دخترش مهمان بودند و از واقعه صبح با خبر بودند ، وقتی موضوع را با دخترش در میان نهاد ، ام کلثوم گفت : فردا جعده را به مسجد بفرستید . حضرت علی ( ع ) فرمود : از قضای الهی نمی توان گریخت . آنگاه کمربند خود را محکم بست و در حالی که این دو بیت را زمزمه می کرد عازم مسجد شد . کمر خود را برای مرگ محکم ببند ، زیرا مرگ تو را ملاقات خواهدکرد . و از مرگ ، آنگاه که به سرای تو درآید . جزع و فریاد مکن ابن ملجم ، در حالی که حضرت علی ( ع ) در سجده بودند ، ضربتی بر فرق مبارک خون از سر حضرتش در محراب جاری شد و محاسن  آن حضرت وارد ساخت . شریفش را رنگین کرد . در این حال آن حضرت فرمود : " فزت و رب الکعبه " به خدای کعبه سوگند که رستگار شدم سپس آیه 55سوره طه را تلاوت فرمود : " شما را از خاک آفریدیم و در آن بازتان می گردانیم و بار دیگر از آن  بیرونتان می آوریم . حضرت علی ( ع ) در واپسین لحظات زندگی نیز به فکر صلاح و سعادت مردم بود و به فرزندان و بستگان و تمام مسلمانان چنین وصیت فرمود : " شما را به پرهیزکاری سفارش می کنم و به اینکه کارهای خود را منظم کنید و اینکه همواره در فکر اصلاح بین مسلمانان باشید . یتیمان را فراموش نکنید ، حقوق همسایگان را مراعات کنید . قرآن را برنامه ی عملی خود قرار دهید . نماز را بسیار گرامی بدارید که ستون دین شماست . حضرت علی ( ع ) در 21ماه رمضان به شهادت رسید و در نجف اشرف به خاک سپرده شد ، و مزارش میعادگاه عاشقان حق و حقیقت شد¹ .

¹(مرتضی مطهری،مجموعه آثار،1377،ص485-491) (جامعه الزهرا)